do 03 nov - zo 27 nov

11:00 - 18:00, Beautiful Distress House

Waan-zin-geving

Beautiful  Distress  opent op donderdag 27 oktober t/m zondag 27 november 2022 een groepsexpositie met drie kunstenaars vanuit de mentale gezondheidszorg over hoe hoop, zingeving en veerkracht samenkomt in kunst.

Beautiful Distress heeft als missie om met kunst psychische kwetsbaarheden zichtbaar, voelbaar en daarmee bespreekbaar te maken. In navolging van de Amsterdamse Week van de Mentale Gezondheid, gaat Beautiful Distress in samenwerking met verschillende zorginstanties de connectie tussen kunst en zorg opnieuw aan om onze missie verder uit te kunnen dragen. Hoe speelt kunst een rol in de mentale gezondheidszorg en onder mensen die afhankelijk zijn van deze zorg?

Samen met ervaringsdeskundigen kunstenaars, Matthijs Rem, Jacob Kleyn en Irene Bruns, onderzoeken we hoe kunst hoop en zingeving kan bieden. De ‘Waan-zin-geving’ expositie belicht de veerkracht binnen de mentale gezondheidszorg. Samen met ervaringsdeskundigen kunstenaars, Matthijs Rem, Jacob Kleyn en Irene Bruns, onderzoeken we hoe kunst hoop en zingeving kan bieden. De ‘Waan-zin-geving’ expositie belicht de veerkracht binnen de mentale gezondheidszorg. Met een ieder die zich herkent in deze dans tussen zin en waanzin, tussen kracht en kwetsbaarheid, willen we het gesprek aangaan.

OVER MATTHIJS REM
Matthijs Rem is met zijn 77 jaar ambassadeur voor zingeving. Zingeving die tastbaar wordt als je er de aandacht op legt. Het is de aandacht waard. Rem zijn streken (ook die tussen de regels) zijn een improviserend samenspel van hoe het leven als ongekende kunstenaar soms ook wat waanzinnigheid vergt. Wat voor waanzin dat is laat Rem samenkomen binnen de lijnen die hij ons geeft. Kaders die hij bekrachtigd met diversiteit aan ritme, puurheid en energie. Kijk in en door de ogen van een onomwonden bohemian, die steeds weer tot de bereidwilligheid van het doek doet komen. Zie het ongeremd. En ontdek hoe moeilijk het is geen fan van Rem te worden.

Body
Geboren in 1945 groeit Matthijs Rem op in een verbrijzeld Amsterdam. Als naoorlogs oorlogskind is hij vaak in de havens te vinden, tekent dagelijkse tafereeltjes. Gevoelig kent hij eigenlijk alleen het geijkte leven van het simpele kantoorpotlood; óók wanneer hij tekent. Niet wonderlijk dat hij als 10 jarig jochie opveert als hij een 6B potlood in handen krijgt. Vanaf dat moment raakt Rem zijn wereld kwijt in strepen die voelen alsof ze door het papier heengaan. De jonge Amsterdammer is niet meer ‘weg te rammen’ achter de nieuwe gradatie, diepgang en verfijning die zich met de jaren grof geschetst verweven in zijn levensloop.

Begin 20 wordt Rem serieus maar vertrekt na 1,5 week van de Rijksacademie, bevestigd in zijn overtuiging dat hij niet in systemen past. Hij kan meer kwijt op de Vrije Kunstacademie in Haarlem. Het zwarte diep van houtskool, de nauwgezette kalk van krijt, de vloeiende weerbarstigheid van olie en verf, het zijn de metgezellen door zijn innerlijke conflicten en intrinsieke drijfveren. Eind jaren ‘70 piekt Rem gesteund door de Bekende Kunstenaars Regeling met zijn werk en kan links en recht zijn werk kwijt aan kenners. Aan de zijlijn loopt zijn leven in dalen langs relaties, verslavingen en periodes van dakloosheid. Het dieptepunt kwam na de afschaf van de BKR begin jaren 80. Een vriend weet nog hoe dát in zijn hoofd ging zitten.

Mind
Afgesneden van het Rijksinkomen komen kunstenaars op de barricade tegen het afsnijden van hun bestaan. Rem ook, energiek zoals in zijn esthetische drive. Bewustwording van de discriminatie op het vakmanschap én het feit dat zowel zingeving als erkenning hen als groep werd ontnomen, treft de kunstenaarswereld hard. De vernieling die Rem aanbrengt in het Van Gogh Museum is de protestkreet van een groter collectief die zich in de doofpot gestopt voelt. Rem krijgt TBR, de voorloper van TBS.

In de langzame terugkeer in de maatschappij vindt Rem meer rust voor grotere werken en zorgverleners vinden met ups en downs rust in Rem zijn ‘kwetsbaarheid.’ Een kwetsbaarheid die ter discussie staat, want op linnen of papier is zij niets anders dan puur te noemen. En is het niet deze puurheid die verbinding brengt? Altijd ergens voortgekomen uit het kennen van verbroken zijn. Niet het gebroken zijn.

Soul
Sinds 2 jaar gaat het slecht met Matthijs, hij wil geen gedoe meer aan zijn lijf, is palliatief en leeft met de kat in zijn sobere atelier. Hij is eenzaam en schilderen doet pijn, net als de sluimerende euthanasiewens over het meeste van zijn gereedschap. Terugblikken is levensecht. Daar heeft Rem geen doek voor nodig. Zijn liefde voor Jazz en haar soul verklaart wellicht wat van zijn natuurlijke improvisatie. Volgens Rem is kunst echter de essentie van een geheel en daarmee niet te verklaren. Zo maakt de kunstenaar zijn kader rond.

Hoe Rem die essentie uiteindelijk op de muur heeft gekregen, legt een vraag bij ons neer. Is hij één van die waan-zin-gevende schilders? Die zijn leven lang heeft gestreden voor de erkenning van wat zingeving eigenlijk behelst? En wordt de toekomst dankzij zijn hand niet steeds weer bij die zingeving en erkenning teruggebracht? Het is de aandacht waard.

OVER JACOB KLEYN
Jacob Kleyn stelt al 70 jaren de randgebieden van hoop centraal. Hij pakt hierin groots uit, terwijl hij zijn boodschap eenvoudig in de ruimte brengt. Zijn aard als choreograaf is zichtbaar in zijn schilderijen. Kleyn leeft dansant voorbij de persoonlijk gemaakte werelden, die hij onlosmakelijk verbindt met vooruitstrevend optimisme. Hoopvol, maar vooral integer ontmaskert hij ieders anonimiteit.

Mengvorm van hoop
Als volwassene doet Jacob Kleyn (1952) steeds weer de ontdekking die hem als kind al was gegund: om het kind in jezelf te behouden moet je het de vrijheid geven. Dat deze weg naar vrijheid soms een vlucht uit het oppervlakkige leven is, symboliseert elke kunstvorm die Kleyn ooit heeft benaderd. Gestileerde (mens)figuren maken zijn verhaal. Tonen kleine wanhoop in een grotere hoop. Met ingetogen vrijpostigheid is zijn werk daarmee weerspiegeling van hemzelf in een geheel. De hoop altijd groter.

Het leven is een mengvorm. Beeldhouwende kunst, waarbij soms drukinkt ons soms in het abstracte perst om het verlangen van die hoop weer te ontdekken. Kleyn laat het naast elkaar bestaan, voegt samen, zet het in relatie tot elkaar, de omgeving en legt het menselijke erin. Theater schenkt hem de expressie waaruit hij bestaat én het is voor hem ‘slechts’ hobbymatig dat hij zijn bezinningen op kunstzinnige wijze helpt te verwerken. Zijn beste werk vergde de meeste kracht om vrij te breken. Vandaag de dag is het niet ‘de waanzin’ die Kleyn gevangen houdt -en waar hij niet van houdt. Strammer worden beperkt de dans in hem en het gemis daarvan gijzelt de finesse uit de dansante figuren van zijn penseel.

Conceptueel bekeken
‘Het idee tot iets, dat is wat overblijft’ volgens Kleyn. Uit een idee wordt de zin voor iets geboren. En die blijft, zelfs als je er niet (meer) zoveel mee kan. Dan wordt het hopeloos. In dat stadia van stilleven is Kleyn echter nog niet aangeland. Het idee tot iets is namelijk ook het enige dat belangrijk is. Dát telt. Als je het zo bekijkt is het kinderlijk eenvoudig om je net als deze kunstenaar te laten vangen door de soms beklemmende vrijheid van het leven. Hij heeft het voor ons afgebeeld. Gewoon meebewegen, is het conceptueel idee. Hoop is immers als een kind dat altijd zijn natuurlijke weg voor vrijheid vindt.
OVER IRENE BRUNS
Irene Bruns (51) is borduuractivist en brengt hoop en verandering in beeld. Haar inspiratie komt direct uit de voedingsbodem van het leven: Moeder natuur en de rijkdom die zij ons ten diepste schenkt. Beeldend stelt de kunstenares dit aan ons tentoon en doet dit met diverse benaderingstechnieken. Haar werk is meer dan inspiratie, ze is in haar verschillende toonaarden onlosmakelijk verbonden met werkelijke identiteit. Dat van de mens en de aarde.

Geboren strijder
Geboren in Voorburg groeit Bruns op in Pijnakker, ze is een sensitief kind. Alles in haar doorvoelt de bedoeling van dier, groen en leven. Al jong geconfronteerd is het een natuurlijke uitwijkmogelijkheid om als jongeling als Ranger bij Greenpeace ten strijde te trekken. Als tiener tekent ze strips over een meisjesleven in het oerwoud van Zuid-Amerika. Met grenzeloze fantasie creëert ze een wereld buiten het hare, iets dat haar in volwassenheid nog vaker overkomt…

Een reis door expressie begint. In moderne dans kan ze de fysieke emotie kwijt die ze als impulsen omschrijft. Het letterlijke shrijven ontdekt ze tijdens een eerste psychose, dichtbundels verschijnen naarmate ze haar gedachten ordent op papier. Kwetsbaar en uitgevallen door blessure wordt Bruns gedwongen te stoppen met directe dans, ze zet dit keer voet op de Rietveldacademie en huist hierdoor sinds 1992 in Amsterdam.

Morele ambitie
In 1999 studeert Bruns af aan de Rietveld. Door stigma wordt de jonge kunstenares, in eerste instantie onderschat in de kracht van haar kwetsbaarheid. Verbanden van hoe wij o.a beter voor het milieu moeten zorgen worden moeiteloos door haar (uit)gelegd in theater en kunst. De verbanden zitten ook in de terugkerende psychoses, waarin de oplossing voor de wereld zó logisch is dat ze zich er soms in verliest.
Tussen doorzetten door, helpen opnames Bruns om van een teveel aan (mentale) activiteit weer tot kunstvormen en bezinning te komen. En er is geen twijfel over mogelijk dat de ‘waanzin’ hierin haar zingeving vertaalt.

De wereld redden komt soms dichtbij maar moet ze normaal gesproken alledag wat van zich afschuiven. Daarom draagt Bruns beeldend bij. Ze geeft vorm aan de aanklacht tegen het pijn doen van moeder natuur. Geef je het water, dan groeit het en blijken haar boodschappen in staat te zijn om tegen het geweten te spreken.
Dáár waar identiteit zijn weg terugvindt naar haar natuur.

 

COLOFON
Kunstenaars: Matthijs Rem, Jacob Kleyn en Irene Bruns
Curatie: Ezra van der Schaaf, Livia Spies en Rosa Cherim
Productie: Beautiful Distress, met ondersteuning van Eshter Frank en Cika Schulz
Initiatiefnemer: Harry Doef
Fotografie: Michael van Oostende
Biografie: Natasja Schreuder

Deze expositie is tot stand gekomen met behulp van het Leger des Heils, HvO Querido en Liomed.

 

Beeldende kunst

Delen: