Achter de ramen van de Modestraat hangen opeens 21 gedichten!

Voor bijna elke buurt in Amsterdam-Noord één. De gedichten zijn geschreven door Claartje Chajes, die in dit werk de ziel van al die verschillende buurten probeert te vatten. ‘De ziel van een plek is iets ongrijpbaars, maar er is wel een gedeelde grond, een toon, een karakter dat je kunt herkennen’ vindt Claartje. ‘In poëzie vorm je als lezer je eigen beelden, iedereen herkent iets anders. Per keer dat je leest, kan dat verschillen. Zo werkt dat bij een ziel ook, die beweegt’.

De Poëtische Buurtatlas

Claartje heeft ter inspiratie met zo’n veertig bewoners van Amsterdam-Noord over hun buurt gesproken. Onder wie Noorderlingen Marja Bomas en Mirjam van Golen, vaste vrijwilligers van de Modestraat! In 18 buurten in Noord hangt deze serie gedichten, verspreid over zo’n vierhonderd ramen van bewoners. Maar bij de Modestraat en bij de Roze Tanker zie je de hele serie in z’n geheel!

Alle gedichten vind je op de website poetischebuurtatlas.amsterdam, op een interactieve kaart van Amsterdam-Noord. Je kunt ze daar ook beluisteren. Claartje Chajes en acteur & poetry musician Hamda Belgaroui hebben ze ingesproken. Saxofonist Job Chajes, van de Amsterdam Klezmer Band, heeft de podcasts voorzien van muziek en geluidsfragmenten.

De Poëtische Buurtatlas krijgt in elk stadsdeel zijn eigen vorm voor een expositie. In Noord drukken we de gedichten af op posters.

In november en december 2020 hangen Claartje’s geschreven buurtportretten op bijna 400 ramen van bewoners en ondernemers in 18 verschillende buurten. Op di, wo en do kun je ze in hun geheel bekijken op de glazen gevel van de Roze Tanker.

Buurtbewoners hangen een poster in hun straatraam, zodat mensen een route kunnen wandelen door de buurt. Hoe dat eruitziet, kan je volgen op de Facebookpagina Buurdebuurbuur.

Amsterdam Noord bestaat als bewoond land pas 100 jaar (in 2021). In verschillende periodes van de 20ste eeuw zijn aan de Noordzijde van het IJ stukken land ingepolderd en bebouwd. Steeds gebeurde dat met een wens om een nieuwe vorm van huizenbouw en wonen in de praktijk te brengen. Er werden telkens op zichzelf staande gebiedjes gevormd. Dorpsachtige buurten, met hun eigen karakter.

Je zou Noord kunnen zien als een stedenbouwkundige proeftuin, het is in bestuurlijke kringen ook wel eens een stedenbouwkundige vergissing genoemd.

Daar kun je het mee eens zijn of niet, feit is dat Noord momenteel één van de stelst veranderende en groeiende stadsdelen is. Amsterdam heeft een tekort aan woningen, Noord biedt nog ruimte. Met als gevolg dat het stadsdeel in een razend tempo verandert.

De stad stroomt over het IJ.

Dit kunstwerk gaat niet over die verandering. En toch wel.

Schrijver Claartje Chajes wilde proberen om de ziel, het karakter van de verschillende buurten van Noord in woorden te vatten.

Elke bewoner verhoudt zich tot zijn leefomgeving, hoe veel hij ook verschilt van zijn buurvrouw. Claartje vindt het interessant en belangrijk als mensen en plekken zich ‘gezien weten’. Als je kortom het gevoel krijgt dat je erkent wordt zoals je bent. Het werk gaat over identiteit in een momentopname. Want hoe of wie je bent is altijd in beweging.

Dit project is een pilot. Na de gedichten over Noord wil Claartje verder op poëtische reis in Amsterdam, zodat ze voor de 750ste verjaardag de Poëtische Buurtatlas Amsterdam kan bundelen.

Geschreven door: Sietske Roorda

Duur: 45 minuten

Deze kunstroute start en eindigt bij plekken die Noord verbinden met de rest van de stad Amsterdam: het spiksplinternieuwe metrostation Noord bij het Buikslotermeerplein en de afslag vanaf de A10 naar de Waterlandpleinbuurt. De route doorkruist het hele oostelijke deel van Amsterdam Noord. Het is een deel van de stad dat gekenmerkt wordt door nieuwbouwwijken, zoals de Waterlandpleinbuurt en het befaamde woningcomplex Het Plan van Gool. Om de grote afstanden te overbruggen tussen de vijf hoofdkunstwerken zijn er in deze kunstroute nog zes andere kunstwerken uitgelicht op de kaart, die bezoekers kunnen bekijken.

De naast het Buikslotermeerplein gelegen nieuwbouwwijk van architect Frans van Gool werd in 1968 opgeleverd en bestond destijds uit 1.100 woningen. De vijf verdiepingen hoge flats worden gekarakteriseerd door overgangsbruggen, die lijken op vliegtuigtunnels, en open galerijen. Het was in de beginjaren een trendy wijk waar jonge gezinnen, academici en kunstenaars kwamen wonen. Recent is het Plan van Gool gerenoveerd en het is de vraag hoe de wijk zich verder zal ontwikkelen. In ieder geval staat het op de lijst van Jonge monumenten van de gemeente Amsterdam.

Verder oostwaarts ligt de Waterlandpleinbuurt. Deze buurt werd ook ontwikkeld in de jaren ’60, maar wordt op dit moment grondig vernieuwd. De nieuwbouwflats van woningcoöperatie Ymere rondom het Waterlandplein zijn al klaar. Ze tellen wel 13 verdiepingen en zijn te herkennen aan hun kleurverloop, van donkerrood naar oranje, geel en beige. In totaal zullen in deze wijk 5.300 woningen worden opgeleverd.

De vraag die we ons door deze route kunnen stellen, is wat de rol is van kunst in deze nieuwbouwwijken. Kunst kan functioneren als een toegangspoort tot een stadsdeel, of je nu gebruik maakt van het openbaar vervoer of met de auto reist. Soms hebben kunstwerken de taak om de menselijke schaal terug te brengen tussen de torenhoge flats, of bieden ze een plek voor ontmoeting. Dan verschijnt het weer in de vorm van straatbetegeling, die voorbijgangers bewust probeert te maken van de natuur in en rondom Amsterdam Noord.

Geschreven door: Sietske Roorda

Duur: 60 minuten

De 15 flats van Molenwijk torenen hoog uit boven de piepkleine huisjes van Tuindorp Oostzaan. Het verschil tussen het in de jaren ’20 ontwikkelde kneuterige tuindorp en de in de jaren ’60 gebouwde moderne flats kan haast niet groter. Ondanks het moderne karakter van de architectuur, verwijst het woningplan van architect K. Geerts voor Molenwijk toch op diverse manieren naar het landelijke Holland.

Ten eerste dankt de buurt haar naam aan de plaatsing van de flats. Als je van bovenaf kijkt, lijken de flats samen namelijk op de wieken van een molen. Daarnaast is elke flat vernoemd naar een type molen, zoals Bovenkruier, Grondzeiler en Tsjaker. Verder is Molenwijk omringd door een opgehoogde weg, wat benadrukt dat je in Polder Oostzaan bent, omringd door dijken. Dit geeft het gevoel dat je je middenin een kleine enclave bevindt, met zijn eigen basisschool, bibliotheek en winkelcentrum. Met een auto kun je Molenwijk niet inrijden, die moet je achterlaten bij de parkeergarages. Hierdoor kom je tussen de flatgebouwen alleen wandelaars en fietsers tegen. In deze oase van groen kun je de vogels ’s ochtends horen fluiten. De kunstwerken in Molenwijk die opgenomen zijn in deze kunstroute, kenmerken zich door de referenties naar de buurt waarin ze zich bevinden, of het nu gaat om molens, de wind, de vogels of de diversiteit aan bewoners.

Ook laten de kunstwerken in Molenwijk zich kenmerken door speelsheid, wat contrasteert met de strakke flatgebouwen van de oude nieuwbouwwijk. Het woningplan is gestoeld op dezelfde architectonische principes als de Bijlmermeer. De wijk wordt dan ook ‘de Bijlmer in het klein’ genoemd. De 1256 appartementen hebben een oppervlakte van gemiddeld 95 m2, waardoor ze erg in trek waren bij jonge gezinnen toen ze in 1968 werden opgeleverd. Er woonden ook veel intellectuelen, hierdoor stond er zelfs één flat in de volksmond bekend als ‘de onderwijzersflat’. De meeste kunstwerken die in Molenwijk te vinden zijn, stammen ook uit deze periode.

Later kreeg Molenwijk, terecht of niet, het imago van een verloederde buurt. Bewoners voelden zich onveilig, zoals blijkt uit de gemeentelijke veiligheidsindex van 2016, hoewel dit niet in de verhouding stond met de criminaliteit die er daadwerkelijk was. Inmiddels is het tij aan het keren en is de buurt opgeknapt, mede door meer recente kunstwerken die geplaatst zijn. Zo zijn overal in de buurt de kunstverkeersborden van Molenwijker Henk Veen te vinden. Daarnaast is er de muurschildering van het kunstenaarsduo Karski and Beyond in de parkeergarage van de flat Rosmolen. Tenslotte opende het tentoonstellingscentrum Framer Framed in 2018 Werkplaats Molenwijk. Deze plek functioneert als een residency voor kunstenaars, een tentoonstellingsruimte en een buurtcentrum. Het vormt tevens het startpunt van deze route, die leidt langs leeglopende ballonnen, geestige verkeersborden en een paar echte ‘woezels’.