Podwalk app brengt geschiedenis tot leven
De Watersnoodramp van 1953 staat niet op zichzelf. Het water loopt als een rode draad door de Nederlandse geschiedenis. Vele plaatsen en regio’s hebben hun eigen watersnoodverhaal. Al dan niet als gevolg van de klimaatveranderingen. In aanvulling op de serie lanceert de NTR, in samenwerking met de NOS, daarom de podwalk app Het water komt: zeven GPS-gestuurde audiotours met verhalen over steden en dorpen waar heftige watersnoodrampen hebben plaatsgevonden: Marken, Dordrecht, Valkenburg, Zwolle, Nijmegen, Oude-Tonge en Amsterdam Tuindorp-Oostzaan.
De podwalks zijn bedoeld als historische waterwandelingen. Winfried Baijens neemt je op locatie mee terug in de tijd. Via je telefoon komt de geschiedenis tot leven op de plekken waar je je bevindt. Je hoort verhalen uit het verleden, maar ook over de toekomst en ziet in augmented reality de stijging van het water op locatie. De app is ontwikkeld door de NTR i.s.m. Robot Kittens en wordt tegelijk met de serie gelanceerd.
De podwalk app is vanaf 2 januari gratis te downloaden in de App-store of Play-store.
Vierdelige tv-serie en zeven ‘podwalks’ n.a.v. 70e herdenking Watersnoodramp
Uitzendingen Vrijdag 6, 13, 20 en 27 januari, 20.30 uur, NPO 2
In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 vindt een ramp van ongekende omvang plaats in Nederland. Door een zware storm in combinatie met springtij gebeurt het schijnbaar onmogelijke: de dijken breken door in Zeeland, West-Brabant, Zuid-Holland en op Texel. Grote delen van West-Nederland komen onder water te staan. Huizen spoelen weg, mensen en dieren verdrinken.
De Watersnoodramp van 1953 kost uiteindelijk 1836 mensen het leven en maakt vele duizenden dakloos. Het is ook een ramp die Nederland wakker schudt: hoe hebben we dit kunnen laten gebeuren? Was het te voorkomen geweest? Over één ding is iedereen het eens: er moet een groot plan komen om het land beter tegen het water te beschermen. En dat komt er ook. De Deltawerken worden gebouwd en zorgen voor een ommekeer in onze omgang met het water.
De NTR heeft naar aanleiding van de 70e herdenking van de Watersnoodramp een vierdelige documentaireserie gemaakt onder de titel Het water komt. Presentator is Winfried Baijens. De vier documentaires brengen met archiefmateriaal en indringende ooggetuigenverslagen in kaart hoe de ramp zich kon voltrekken, hoe van tevoren onvoldoende werd geanticipeerd op het dreigende gevaar en wat we hebben geleerd van de ramp. Maar hébben we wel voldoende geleerd? Winfried Baijens (zelf opgegroeid in Zeeland) neemt ons mee terug in de tijd en mee vooruit in de toekomst.
Aflevering 1, vrijdag 6 januari: Een muur van water
Wat gebeurde er nu precies in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953? In de eerste aflevering een reconstructie van die fatale nacht. Ooggetuigen van de ramp in Zeeland vertellen wat ze, vaak als jonge kinderen, hebben meegemaakt. “Mijn vader zette net de laatste stap op zolder en de trap sloeg weg.” Reddingswerkers zijn dagenlang in touw om mensen van de daken te redden. Een van hen vertelt hoe ze vijf dagen achtereen aan het werk was. “Je bent net een machine, je doet het, je denkt niet meer.” Ook in deze aflevering het verhaal van de Urker vissers die te hulp schoten en van een Terschellingse kapitein en zijn bemanning, die tot de eerste slachtoffers van de ramp behoorden.
Aflevering 2, vrijdag 13 januari: Waarschuwing in de wind
Was de Watersnoodramp te voorkomen geweest? In de nasleep van de Tweede Wereldoorlog wordt Walcheren onder water gezet om de Duitsers te verjagen en Zeeland te bevrijden. De Braakman, een zeearm van de Westerschelde, wordt in 1952 gedicht en heel Zeeland loopt er voor uit. Tussen dit alles door schrijft waterstaatkundig ingenieur en medewerker van Rijkswaterstaat Johan van Veen al het eerste Deltaplan: ver vóór de ramp waarschuwt hij dat de dijken kunnen breken. Maar zijn woorden worden in de wind geslagen. Uit gesprekken met een dochter en een kleinzoon van Van Veen en tal van documenten blijkt dat Van Veen niet moe wordt om te waarschuwen. Maar het leidt allemaal tot niets. “Ze vonden hem een drammer.” Zijn plannen worden pas na de ramp ten uitvoer gebracht.
Aflevering 3, vrijdag 20 januari: Worstel en kom boven
“Je moet door.” Jarenlang is dat het devies in Zeeland en de andere zwaar getroffen gebieden in Nederland. Er wordt niet of nauwelijks over de Watersnoodramp gepraat. Wat dat betreft is er een parallel met andere grote traumatische gebeurtenissen in de 20e eeuw, zoals de Tweede Wereldoorlog. Het idee is: stop het weg en het verdwijnt. Maar dat is niet zo. Pas na veertig jaar, nadat vanuit Den Haag de eerste landelijke herdenking wordt georganiseerd, worden de trauma’s langzaam aan bespreekbaar. Ooggetuigen vertellen over hun traumaverwerking – of het gebrek daaraan – en de zogeheten ‘stormneurose’.
Aflevering 4, vrijdag 27 januari: Het water komt. Weer.
Wat hebben we geleerd van de Watersnoodramp en is dat voldoende om Nederland droog te houden? In de slotaflevering aandacht voor de discussie over de Deltawerken, de strijd tegen het water, klimaatverandering, maar ook over het ontsluiten van Zeeland, de groei van toerisme in de provincie en het verhaal van de Biesbosch. De gevolgen van de Watersnoodramp, positief en negatief, komen in deze laatste aflevering aan bod.
Meer over de Watersnoodramp
In januari herdenkt ook de NOS de Watersnoodramp. Winfried Baijens, presentator van Het water komt, is ook de presentator van de herdenking 70 jaar na de Watersnoodramp die de NOS op woensdag 1 februari op NPO 2 uitzendt.
Van 30 januari t/m 6 februari presenteert Herman van der Zandt daarnaast op NPO 1 het dagelijkse NOS Watersnoodjournaal.
Winfried Baijens
Tiny Radio wordt gemaakt in Tiny Showroom. Tiny Showroom staat in Tuttifruttidorp (TFD) in Amsterdam Noord. Interviewer Simon de Boer vraagt zijn gasten het hemd van het lijf. Die gasten zijn bijvoorbeeld inwoners van Tuttifruttidorp of mensen die speciale dingen doen voor of in Noord en natuurlijk kunstenaars of ontwerpers die in de Tiny Showroom exposeren en die best eens van de andere kant van het IJ kunnen komen. Kortom: de verschillende werelden van al deze gasten zijn in Tiny Radio voor even het middelpunt van de belangstelling.
Hieronder de afleveringen, die je kunt luisteren wanneer het jouw uitkomt. Veel luisterplezier!
In deze podcast interviewt Erwin Schieven de bewoners van Nieuwendam over de gebeurtenissen, de geschiedenis, de toekomst en de bijzondere plekken van deze prachtige wijk.
Met grote dank aan geluidsstudio Soundcircus.
https://erwinschieven.nl/podcasts
Er was eens een leeg stukje grond op de NDSM-werf, op de plek waar ooit de oude sociëteit van de werfarbeiders was, wachtend op invulling…. Wat willen Noorderlingen hier zien, doen of meemaken?
In De Plotcast, een drieluik van Stichting NDSM-werf, gaat architect Afaina de Jong op onderzoek naar de behoeften van Noord, om deze uiteindelijk te vertalen naar een concreet ontwerp. Samen met verschillende podcastmakers spreekt ze in keukens, pleinen, koffiehuizen en de NDSM-werf met bewoners om te horen wat hun ideeën zijn over en voor de werf. Met deze ideeën in het achterhoofd maakt Afaina de Jong een architectonische interventie dat in 2022 op de NDSM-werf komt te staan.
Na de podcast-serie Op de vijfde rij… vanuit Cannes gaat journalist Cesar Majorana verder met het vertellen van mooie en bijzondere filmverhalen uit heden en verleden. De podcast is een samenwerking tussen VPRO Cinema en Eye Filmmuseum.
Cesar Majorana
De titel van de podcast verwijst naar de favoriete rij van Cesar in de bioscoop: op de vijfde rij zit je dicht op de actie, maar je hebt er ook het overzicht om te zien wat er om je heen gebeurt. Op de vijfde rij… gaat dan ook niet over het laatste filmnieuws, maar om (grotendeels) tijdloze verhalen. Beschouwend, onderzoekend en verrassend.
In afleveringen van 20 à 30 minuten vertelt Cesar Majorana een of twee bijzondere filmverhalen, van de ontstaansgeschiedenis van een klassieker en het oeuvre van een maker tot de essentie van een filmfestival. Cesar begint elke aflevering met een vraag en zoekt door middel van interviews, reportages en archieffragmenten naar een antwoord. Zo neemt hij je mee naar de plek waar het gebeurt, zoals eerder het hart van de filmmarkt in Cannes. Jaarlijks maakt hij 3 à 4 keer een reeks van 1 tot 4 afleveringen.
Amsterdam Noord heeft nu een eigen radiostation: Radio Boven IJ.
We zijn 7 dagen per week en 24 uur te beluisteren met een horizontale programmering gericht op Noord.
7:00-19:00:
Non-stop (hit-)muziek voor een breed publiek met landelijk nieuws en aandacht voor een breed scala aan activiteiten in Noord. Het zal je niet verrassen dat je veel berichten voorbij hoort komen die ook te vinden zijn op Noordagenda.nl
19:00-23:00 Albumtracks:
Muziek die je niet kent uit de hitlijsten, maar die daarom des te meer de moeite van het beluisteren waard is. Ideaal om na een vermoeiende werkdag met een koptelefoon op van te genieten.
23:00-7:00 Nachtdienst:
Vrolijke ‘gouwe ouwe’ om je nachtdienst door te komen, maar ook luisteren zonder nachtdienst is toegestaan.
Klik op www.radiobovenij.amsterdam en de rest wijst zich vanzelf.
Veel luisterplezier!
Zoals je misschien al weet zijn we de afgelopen jaren druk bezig geweest met het ontwikkelen van MACA – Moving Arts Centre Amsterdam, een nieuwe film en video broedplaats op de NDSM werf. En n is het eindelijk zover! De verbouwing is momenteel in volle gang en we liggen op schema om in oktober onze eerste programmering te hebben en om in november onze deuren te openen voor verhuur en werkplekken. Via deze weg willen we je op de hoogte brengen van wat MACA straks zal zijn, en jou als maker/producent/talentontwikkelaar de kans geven om hier onderdeel van te worden.
Dit is MACA:
Zoals veel filmmakers en AV-kunstenaars hebben aangegeven is er veel behoefte aan een plek waar makers en AV-creatieven kunnen werken, exposeren, uitproberen, samenkomsten kunnen organiseren en collega’s kunnen ontmoeten. Dit is precies wat MACA zal zijn; een werk en ontmoetingscentrum voor en door film en av- kunstenaars. We krijgen nu al veel aanvragen voor werkplekken. We gaan een diverse en betrokken groep makers huisvesten die van deze plek een bruisende en geëngageerde film-broedplaats zullen maken. Daarom willen we ons netwerk, waaronder jou, nu op de hoogte te brengen van de aanstaande opening van MACA en de mogelijkheid om straks bij ons een werkplek te huren. Uit alle aanvragen maken we binnenkort een selectie van huurders. Dus ben of ken je een maker of collectief die hier oren naar heeft, laat het ons weten!
Werkplek voor een actieve community van film en AV makers:
MACA heeft vanaf november 20 vaste werkplekken en 25 flexwerkplekken beschikbaar. Daarnaast hebben we een aantal studio’s en faciliteiten, als een centrale ontmoetingsruimte, vergaderruimtes, en studio’s beschikbaar. En een grote projectruimte met een DCP setup, een tribune en bar. De faciliteiten en events in MACA zullen specifiek gericht zijn op film en AV-kunst, hiermee willen we film-kunstenaars en makers zoveel mogelijk ondersteunen in hun werk. Naast het bieden van faciliteiten op onze locatie op de NDSM-werf zijn we juist ook een netwerk en van en voor makers. De programmering van deze ruimte gaan we samen met de makers-community invullen.
Eventspace en tijdelijke studioruimte in MACA:
MACA krijgt straks meerdere ruimtes die beschikbaar zijn voor tijdelijke verhuur. We hebben een grote (200m2) projectruimte met tribune en DCP setup, een Black Box Studio voor opnames (33m), castings of AV-tests, Een productie/vergaderruimte (45m2) en een grote repetitiestudio (85m2), beide met uitzicht op ‘t IJ. Zoek je een tijdelijke ruimte voor een workshop, een productiekantoor, festival-locatie of teamdag? Vanaf november zijn deze ruimtes bij ons beschikbaar in de nieuwe MACA loods.
Mocht je interesse hebben, laat het ons weten via mail: info@maca.amsterdam.We zorgen dan dat je op onze lijst van interesse in een werkplek komt te staan.
Je bent welkom om te komen kijken, hopelijk tot snel!
Groet, Team MACA
Laat me niet alleen – wandeling over De Nieuwe Noorder
een theaterstraatpodcast van Suzanne Bakker
Suzanne Bakker loopt met Daan Bosch over de De Nieuwe Noorder, een prachtige begraafplaats aan het randje van Amsterdam-Noord. In de podcast hoor je Daan vertellen over de voorbereidingen van zijn project Laat me Niet Alleen: een openbare oefening over het omgaan met de dood. Een serieus onderwerp, maar Daan’s eigenzinnige observaties op de begraafplaats onthullen zijn enthousiasme met de thema’s, en dit werkt aanstekelijk.
In 2018 had Daan al een proeve gemaakt, een voortraject. En nu, voorjaar van 2021, zit hij midden in de voorbereidingen: Na gesprekken met mensen van verschillende generaties, culturen, religies werkt hij toe naar een voorstelling.
De voorstelling Laat me niet alleen speelt op verschillende plekken in en buiten Amsterdam.
Op 27 juni 2021 is de premiere in de Rietwijker bij De Theaterstraat
Daarna speelt het tot aan het najaar op verschillende plekken zoals begraafplaats Sint Barbara, museum tot zover en het ExploreZ Festival.
Zie www.theaterstraat.org voor kaartjes en de precieze data.
Tekst en beeld: levenopndsm.nl
NDSM is een plek vol verhalen, van historie tot heden en toekomst. De stadswerf aan het IJ kun je nu nog beter leren kennen. Simpel door een wandeling over de werf te maken en je te laten verrassen door de audiotour. Via deze link kun je kiezen uit 9 locaties met een verhaal en ze beluisteren op je telefoon. De route neemt je mee op reis over NDSM en gaat buiten de gebaande paden. Op negen verschillende punten staan we stil bij de rijke historie, de alledaagse bedrijvigheid en de toekomstige ontwikkelingen op NDSM.
Dus, zin om alleen of met een paar vrienden een frisse te neus halen op NDSM? Klik dan op deze link en start de audiotour. Vind je het ergens te druk kom dan later terug om het bijpassende verhaal alsnog te luisteren via de navigatie. Geniet van de wandeling en veel luisterplezier!
https://levenopndsm.nl/wandeling
Dit is de Meestervertellers podcast. De podcast die in het teken staat van verhalen en storytelling. Francois Pieneman gaat iedere week in gesprek met een bijzondere gast om zijn of haar visie te horen over de kracht van een goed verhaal. Meestervertellers is dé podcast voor iedereen met een passie voor verhalen vertellen.
Beschrijving van aflevering
DJ Joshua Walter zit al meer dan 20 jaar in het vak en is één van de meest productieve dance DJ’s in Nederland. Voor de pandemie trad hij op bij grote festivals zoals Mysteryland en Sola en clubs zoals W Hotel, Soho House, Jimmy Woo en Escape.
We gaan met Joshua natuurlijk in gesprek over muziek en de ontwikkeling van dance muziek in de afgelopen jaren. Hoe vertel je een verhaal met live muziek? Hoe vertel je het verhaal van de venue en op welke manier spelen emotie en energie daarin een rol? Maar we spreken ook over de impact van het afgelopen jaar op zijn leven.
2020 beloofde een volgeboekt jaar te worden voor Joshua, maar Corona veegde in één keer zijn agenda leeg. Hij besloot niet bij de pakken neer te zitten en zijn carrière een nieuwe draai te geven. Een open gesprek over succes, tegenslag en veerkracht.
Luister de aflevering hier op Spotify of hier op YouTube
Het zevende seizoen van Brakkie Monster Radio is begonnen! En vindt plaats door heel Noord.
De Brakkie Monsters laten zich dit seizoen inspirerend door beeldende kunst. Van fotografie tot olieschilderijen, abstract tot figuratief, kleurrijk tot monochroom en van 2D tot 3D. De eerste aflevering is gemaakt door Brakkie Monsters bij Speeltuin Volewijck in de Van Der Pekbuurt.
Ze lieten zich inspireren door de kunstenaar Cindy Sherman. Haar medium is fotografie en haarzelf. Doormiddel van make-up, decor, kostuum en tegenwoordig ook racefilters veranderd ze zichzelf in allerlei karakters. Wie zijn dat eigenlijk? Welke verhalen kunnen we daarbij bedenken?
De Brakkie Monsters kozen één kunstwerk van Cindy Sherman en associeerden erop los: een snoepjesprinses, in een bos, een donker bos en haar zus is kwijt…
Nieuwsgierig hoe dat klinkt? Luister nu naar de eerste aflevering van het zevende seizoen van Brakkie Monster Radio!
https://soundcloud.com/brakkiemonsterradio/s07e01
Wil je meedoen met een van de maaksessies van Brakkie Monster Radio?
Stuur dan een mail naar: info@stichtingmuziekstraat.nl. Vooraf aanmelden is aan te raden, maar niet noodzakelijk, je kan ook gewoon binnen komen lopen.
De maaksessies zijn voor kinderen van 6 t/m 11 jaar. Deelname is gratis – je hoeft alleen je stem en je verhalen mee te nemen, de instrumenten en microfoons staan voor je klaar!
Meer info: Brakkie Monster Radio X SPIN
Luister hier naar de eerste aflevering van een gloednieuwe Podcastserie: Straatgenoten
Deze podcast gaat over over de Vogelbuurt en Amsterdam Noord door de ogen en oren van de Muziekstraters en buurtbewoners. Ze vertellen over hun favoriete plek, over de buur die een reservesleutel heeft en over hun ervaringen in de wijk. Deze aflevering kijken we door de bril van Rosa Loeloe.
NDSM X is een podcast over publieke ruimte, stedelijke ontwikkeling, kunst en cultuur. In de podcastserie spreken verschillende leden van het programmateam met kunstenaars, architecten, evenementorganisatoren en bewoners vanuit de studio Erik’s House in de Y-helling op de NDSM-werf.
https://www.ndsm.nl/ndsm-x-podcast-over-publieke-ruimte-stedelijke-ontwikkeling-kunst-en-cultuur/
NDSM X · Seizoen 2
NDSM X is te beluisteren via Spotify, Apple Podcast of SoundCloud.
Bron: https://overhetij.nl/
In de podcast ‘Theater heeft geen zin. Maar ik wel’ gaan Leonie Kuhlmann en Jascha Dikker op zoek naar de waarde van theater anno 2020. In gesprek met verschillende eigentijdse makers en mensen uit het veld, gaan zij op zoek naar nieuwe antwoorden op die eeuwenoude vraag.
In het installatieweekend presenteerden de makers een interactieve installatie die dient als vooronderzoek. Wat is volgens jou op dit moment de belangrijkste waarde van theater? Laat je stem horen en help de makers verder in hun onderzoeksproces. Want wat als de theatersector straks nóg meer moet gaan bezuinigen?
Over Leonie Kuhlmann & Jascha Dikker
Leonie Kuhlmann is theatermaker en bestuurskundige. Jascha Dikker is filosoof, jurist en theaterliefhebber. Samen beschikken ze over een brede kennis van bestuurskunde, politiek, filosofie, theater en het verdedigen en afwegen van belangen. Met de podcast proberen ze een brug te bouwen tussen de theatersector en de maatschappelijke sector om de waarde van theater anno 2020 opnieuw te formuleren. De installatie op OHIJ dient als vooronderzoek.
Leonie over de podcast: “Het idee dat de theatersector straks door corona nóg meer moet gaan bezuinigen, maakt me boos. Hoe leggen we aan beleidsmakers en politici uit wat de waarde van theater is voor de samenleving? Door mijn twee studies heb ik vrienden en kennissen in zowel de theatersector als in de maatschappelijke sector. Ik merk dat beide sectoren anders denken over de waarde van kunst in het algemeen en ook een ander jargon gebruiken. Met deze podcast hoop ik vanuit de theatersector argumenten te verzamelen en deze samen met Jascha te kunnen vertalen naar ‘gewone mensentaal’ of ‘beleidsmatige taal’, zodat we de waarde van theater voor de maatschappij opnieuw kunnen verwoorden.”
Jascha over de podcast: “Toen de wereld tijdens de eerste lockdown tot stilstand kwam, begon opeens elke sector voor zichzelf te betogen waarom zij wel open moesten blijven. Als filosoof en jurist ben ik gewend onderwerpen systematisch te bevragen, maar hoe pak je dat aan in een wereld die opeens anders is? Zijn de oude antwoorden nog wel de juiste? Zijn er nieuwe antwoorden te vinden? Met deze vragen ga ik de gesprekken in.”
Credits
Concept, regie en interviewer: Leonie Kuhlmann, mede-maker en interviewer: Jascha Dikker, producenten: Marly van den Berg, Florien Scholten van Aschat, sound & mixing engineer: Jaro Heijster, marketing & communicatie: Suzanne Wansink, met dank aan: Tolhuistuin
Luister de podcast hier
Amsterdam-Noord, zaterdag 17 juli 1943. Een luchtalarm wordt gevolgd door het zwaarste bombardement dat Amsterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog te verduren heeft: 156 bommen op Noord. Hoe hebben de geluiden van dit bombardement, letterlijk en figuurlijk, vanaf dat moment gereisd?
In het kader van Theater na de Dam verdiepten jongeren uit Amsterdam zich onder leiding van theatermaker Khouloud Zaher in de geschiedenis van Amsterdam Noord ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Hun onderzoek vormt de basis voor de geluidsdocumentaire Geluid van Noord.
Amsterdams 4 en 5 mei comité sprak erover met mensen die het meemaakten, zij vertelden verhalen zo uniek als hoe een geluidsgolf vibreert. En er was één locatie die de ouderen van Noord zich allemaal kunnen heugen, die iedereen verbond: de pont.
Het geluid van de pont is gek genoeg al die tijd hetzelfde gebleven. Voor de oorlog, tijdens en nu nog steeds, verbindt en verplaatst de pont waardevolle geluiden.
Luister hier naar Geluid van Noord
Fennel Creative Content started a grassroots Radio Station at the Treehouse NDSM. After renovating the container for the In a Container with project we decided to make more us out of it by using it for a Radio Station too. And so Radio Treehouse NDSM was born. After some technical test and a lot of cable spaghetti the first shows are recording and more inhabitants of the Treehouse are starting to make shows.
A first logo design is made by Esseremarino and a first website can be found on www.radiotreehousendsm.nl
Past shows
https://www.radiotreehousendsm.nl/shows
Upcoming shows
https://www.radiotreehousendsm.nl/schedule
Noord verandert rap.
In een moordtempo worden er nieuwe huizen bij gebouwd.
De weidse uitzichten verdwijnen in sneltreinvaart, en sinds kort kan je gewoon met de metro naar de overkant. Ook de mensen die je op straat tegenkomt zijn niet meer dezelfde als twintig jaar geleden. Noord verandert…
De mensen leven langs elkaar heen. Hoogopgeleide tweeverdieners kopen hier een huis, maar hun boodschappen halen ze niet hier op de markt.
Mensen om de hoek van hun oma wonen klagen dat niemand op straat tijd heeft voor een praatje.
De immigrant doet haar best zich thuis te voelen maar heeft daar jouw uitgestoken hand bij nodig. Verschillende groepen, verschillende ervaringen, één stadsdeel…
Noorderlingen Podcast verbindt.
We spreken de mensen op straat.
We vragen hen wat zij van de andere groepen willen weten. We kijken wat werkt in de zoektocht naar saamhorigheid, en we lachen om de mislukte pogingen elkaar te vinden.
Geschreven door: Chris Keulemans
Tien jaar geleden was het stil op de pont van Centraal naar Noord. Mensen rookten zwijgend een sigaret en staarden in de verte. Een smartphone had nog bijna niemand. Hipsterfietsen bestonden niet. De hipster zelf was nog niet uitgevonden. De Canta wel, natuurlijk. Aan de overkant stond exact 1 café: Café de Pont. Een goeie plek voor bier, uitsmijters en hamburgers.
Links van de pont stonden de hekken van Shell. Daarachter lag water. Het fietspad, het terras van de Tolhuistuin, de brug en zelfs Eye, het filmmuseum – dat was nog allemaal water. Pas in het voorjaar van 2008, toen Shell zich begon terug te trekken, werd er land opgespoten. Vanaf dat moment ook dook er kunst op langs de oever. Grappige, grimmige, bespiegelende of activistische beelden. Gemaakt voor de tijdelijkheid vaak, soms met de hoop op langer. Nu zijn ze allemaal weg. Van het effect dat ze beoogden, en soms ook echt hadden, valt geen spoor meer te bekennen.
In de tuin van de voormalige portierswoning, vlak achter café de Pont, landde zes weken lang een grijs bouwwerkje dat er niet veel vriendelijker uitzag dan een Oost-Duitse grenspost. Het was Hotel Experimenta van ontwerper Jan Konings. Er paste precies een 2-persoons bed in. Meer niet. Het idee was: de hele buurt is het hotel. Zoek je ontbijt, badkamer, wasserette of kapper? Loop de deur uit en je gaat ze vinden.
Hotel Experimenta maakte deel uit van Urban Play. Droog Design had 13 nieuwe interventies, instrumenten en speelelementen opgesteld langs de oevers van het IJ. ‘Door de creatieve ingrepen en de inbreng van de stedeling,’ schreef Droog, ‘roept dit experiment in stedelijk ontwerp politieke en sociale vragen in de stad zelf op. Hoe tolerant staan we tegenover de interactie van bewoners met de fysieke stad? Wat zegt dit over de vrijheid van de stadsbewoner om creatief te zijn in zijn eigen stad? En wie heeft hierin het laatste woord?’
Eye stelde in die zomer van 2008 geen politieke en sociale vragen. Dat ze van het Vondelpark verhuisden naar Noord, als eerste culturele instelling van formaat, was een statement op zichzelf. Het iconische gebouw lag nog op de tekentafel. Maar ter begroeting van hun nieuwe buren zetten ze alvast een groot scherm neer op het witte zand en vertoonden James Bond’s Casino Royale in de open lucht.
Van datzelfde strand maakte bewonersvereniging Amsterdam Noord Groene Stad aan het Water (ANGSAW) even later een beeldentuin. Sculpturen van hout, brons, zink en steen stonden over de oever verspreid als schaakstukken na een verliespartij. Onder de oktoberwolken ging er een uitdagende schoonheid vanuit. Alsof die beelden de toekomst tartten hier voet aan wal te zetten.
De toekomst was onherroepelijk onderweg. In de tweede helft van 2009 werd de verlaten kantine van Shell, tegenwoordig restaurant THT, het speelterrein voor de nachtmerries en wensdromen van kunstenaars, ontwerpers en architecten. De uitgestrekte ruimte met de grijze, sleetsgetrapte vloerbedekking, de nissen en hoeken van het bijenkorfachtige gebouw, de ramen aan alle kanten, het was een nukkige maar verleidelijke expositieruimte in die korte periode tussen Shell en het Purmerend-op-poten dat er nu staat.
De eerste tentoonstelling was Weak Signals, Wild Cardsvan de jonge, internationale curatoren van de Appel. Ze hadden een half jaar in Noord gebivakkeerd en zagen door de ogen van projectontwikkelaars hoe hier woontorens, sjieke horeca en appartementen aan de waterkant moesten verrijzen. Ze verbaasden zich over de beleidsmakers en hun blinde geloof in de Creatieve Stad, die geheel bewoond zou worden door, zoals dat heette, ‘zelfstandige, vindingrijke individuen die voortdurend bezig zijn zichzelf te verbeteren.’ In de volksmond: hipsters. Zou het ook anders kunnen, vroegen de curatoren zich af, toen de financiële crisis de ontwikkeling van de Noordelijke IJ-oever stillegde. Ze vroegen: ‘Welke andere vormen van gemeenschap zijn er mogelijk behalve wat de projectontwikkelaars voor zich zien? En wat voor publieke kunst zou je kunnen maken voor deze alternatieve gemeenschappen?’
Ook de tentoonstelling Amsterdam Vrijstaat, onderdeel van de Internationale Architectuur Biënnale, zag dat de crisis ruimte bood. Zef Hemel, nu hoogleraar grootstedelijke vraagstukken, nodigde 9 stedenbouwkundige bureaus uit om een grote maquette te maken voor de toekomstige metropool. Geen uitvoerbare plannen wilde Hemel, en ook geen utopieën. Wel: antwoorden in de maak, op de vragen die hem cruciaal leken voor de stad van de toekomst. ‘Kunnen toeval, ingevingen en spontaniteit een plaats krijgen in het planningsproces? Hoeveel ruimte is er voor experimenten? Is er een planning denkbaar die gelaagd is, incompleet, vol tegenspraak, in bepaalde opzichten chaotisch, open?’ Een van de maquettes was van bureau Urhahn. Dat stelde zich een vrijstaat voor in Noord: 100 percelen van het Vliegenbos uitgegeven aan bewoners met goede initiatieven. Een reuzenrad, een permanente kofferbakmarkt, moestuinen en kleine festivals. Het hoefde niet uitgevoerd en het is ook niet uitgevoerd. Omdat professionals alleen praten over chaotische, open planning zolang er geen geld is om plannen ook echt waar te maken.
Naast de lege kantine lag een ponton met een rond glazen dak, ook leeg. Infocentrum Overhoeks was overbodig, nu de bouw was stilgelegd en er dus geen woningen meer hoefden te worden verkocht. Vanuit de Tolhuistuin organiseerden we daar de driedaagse Niemandsland: visioenen voor het braakland. Het was oktober 2011. We keken uit over de 51 hectare grond die Shell had achtergelaten. Alle laboratoria, kantoren en loodsen waren gesloopt. De gifgrond lag erbij als een maanlandschap. Ekim Tan, architect, presenteerde in die ponton Play Noord! Burgers, bestuurders, ambtenaren, kunstenaars en ontwikkelaars stonden samen rond een grote tafel met de plattegrond van het gebied. In teams mochten ze gekleurde blokjes – huurwoningen, koopwoningen, voorzieningen etcetera – plaatsen waar ze dat het beste leek. Na een lang weekend lag er een collectieve maquette die in alle opzichten afweek van wat we vandaag op Overhoeks aantreffen.
Twee kilometer verderop, aan de andere kant van het braakland, keek een half gesloopt gebouwtje breed lachend toe. Een onbekende kunstenaar had er twee ogen op geschilderd, een geel neusje en rode lippenstift rond de schaterende holte in de muur. Het heeft er nog lang staan te lachen, voordat ook zij tegen de vlakte moest.
Dwalen kwam in al die plannen niet voor. Het richtingloze gemijmer, dat iedere stadsbewoner kent, en zeker degene die niet hier geboren is. Het dobberen over straat, het observeren van al die beweging om je heen, alsof ieder ander er zeker van is waar hij vandaan komt en waar ze naartoe op weg is. In een gebied waar alles draait om vastgoed en vierkantemeterprijzen is er voor zulke overpeinzingen geen ruimte – maar ze zijn er wel op hun plaats. Sarah Payton, kunstenaar en Noorderling van Amerikaanse afkomst, begreep dat. Op de oever naast de pont plaatste ze in juli 2012 een verrekijker van roestend staal op een betonnen voet. Keek je er doorheen, dan zag je niet de overkant maar haar meanderende filmbeelden van de stad, met muziek van Machinefabriek onder haar richtingloos mijmerende voice-over.
In de twee jaar voor de bouw weer op gang kwam stonden een paar kunstenaars stil. Ze stelden ons de vraag wat er van de planeet overblijft als we zo genadeloos doorproduceren. Peter Smith, die enorme kunstwerken maakt van achteloos achtergelaten materiaal, legde in 2012 een wereldbol met een doorsnee van vijf meter in het IJ, helemaal gemaakt van plastic flessen. Smith is een kunstenaar met een missie. ‘Dit is het meest overbodige milieuprobleem dat wij hebben,’ zei hij. Als alle Nederlanders één keer per week een stuk zwerfafval opruimen, ligt er niks meer.’ De wereldbol ligt nu in reptielenzoo Iguana in Vlissingen.
Toen lag hij aan de voet van de leegstaande Shell-toren. Op de begane grond daarvan was de hele zomer het Tijdelijk Museum open, een initiatief van Nathalie Faber en Claartje Kortbeek. In heel Amsterdam stond op dat moment 1,3 miljoen vierkante meter kantoorruimte langer dan een jaar leeg. Faber en Kortbeek nodigden kunstenaars uit om zulke ruimtes tijdelijk van nieuwe energie te voorzien – met werk dat ging over duurzaamheid. Een breimachine op windenergie, Hollandse stillevens van gerecycled plastic en het onderzoek van Arne Hendriks naar het krimpen van de menselijke soort, waardoor we het energie- en voedselprobleem zouden kunnen oplossen.
Om ons er vast aan te laten wennen hoe het is om klein te zijn, bedacht Hendriks een jaar later een gigantische keukentafel en twee keukenstoelen. Op 4 en 5 mei 2013 stonden ze op de Dam. De Telegraaf schreef: ‘De tafel, zo groot als een klein huis, is ontworpen en gebouwd door Stichting Stadshout, een collectief van meubelmakers, houtbewerkers, ontwerpers, en een boomverzorger. Oprichter en meubelmaker Crisow von Schulz zegt: “Wij verzamelen en verwerken de bomen uit eigen stad. Voor deze tafel werden er stammen verwerkt uit alle delen van Amsterdam. De stoelen zijn bijna compleet uit een populier uit de Prinses Irenestraat, in de tafel zit onder meer een iep uit het Vliegenbos en lindes uit de Orteliusstraat.”’ De tafel en de stoelen waren indrukwekkend, Amsterdams, duurzaam en leuk. Van de Dam verhuisden ze naar de oever naast de pont. Ze werden dag en nacht beklommen en bedanst. Maar de IJ-promenade was intussen af. Eye was open, de Tolhuistuin even later ook, de A’DAM toren volgde in 2016. Op Overhoeks verrezen na een lange bouwstop de appartementencomplexen weer. En die keukentafel was niet meer leuk maar een beheersrisico.
Hotel Experimenta, de beeldentuin, de tentoonstellingen in de lege kantine, het lachende gebouwtje, de kijker van Payton, de wereldbol van Smith, de keukentafel van Hendriks en het Tijdelijk Museum – ze zijn allemaal weg. Net als de politieke vragen die ze stelden, de alternatieve gemeenschappen, de spontaniteit in het planningsproces, de collectieve maquettes, het mijmeren over identiteiten, de kritiek op het genadeloos doorproduceren. Kunst is er nog genoeg, kritische ook, maar daarvoor moet je nu naar binnen, bij Framer Framed, Eye of de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.
Ik moet nog wel eens denken aan het enige kunstwerk waar de ontwikkelcombinatie Overhoeks zelf de opdracht voor gaf. Dat was meteen ook het enige abstracte. Ergens in 2007 lag er opeens een kleine pyramide van kunststof in het water, ter hoogte van het toekomstige Eye. De naam en de maker van het werk heb ik niet meer kunnen achterhalen. ’s Avonds hoorde het verlicht te zijn. Maar meestal bleef het donker. De stroomvoorziening bleek moeilijk te onderhouden. Op een dag was het weg. Tien jaar later denk ik: de meesters van de tijdelijkheid, dat zijn niet de kunstenaars zelf. Die kiezen alleen voor tijdelijkheid als het moet en als het mag. Ze hebben zichzelf niet onmisbaar weten te maken. De ware meesters zijn de bestuurders en ontwikkelaars. Zij zijn het die de ruimte scheppen voor al die grappige, grimmige, bespiegelende of activistische beelden. Ze maken het mogelijk en soms betalen ze er zelfs aan mee. Tot het tijd is om het werk af te maken. Dan is het uit met de kunst.
Ik sta op het terras van Eye en kijk om me heen. Ik moet terugdenken aan de vragen die Droog Design stelde in 2008: ‘Door de creatieve ingrepen en de inbreng van de stedeling roept dit experiment in stedelijk ontwerp politieke en sociale vragen in de stad zelf op. Hoe tolerant staan we tegenover de interactie van bewoners met de fysieke stad? Wat zegt dit over de vrijheid van de stadsbewoner om creatief te zijn in zijn eigen stad? En wie heeft hierin het laatste woord?’
Geschreven door: Sietske Roorda
Duur: 45 minuten
Deze kunstroute start en eindigt bij plekken die Noord verbinden met de rest van de stad Amsterdam: het spiksplinternieuwe metrostation Noord bij het Buikslotermeerplein en de afslag vanaf de A10 naar de Waterlandpleinbuurt. De route doorkruist het hele oostelijke deel van Amsterdam Noord. Het is een deel van de stad dat gekenmerkt wordt door nieuwbouwwijken, zoals de Waterlandpleinbuurt en het befaamde woningcomplex Het Plan van Gool. Om de grote afstanden te overbruggen tussen de vijf hoofdkunstwerken zijn er in deze kunstroute nog zes andere kunstwerken uitgelicht op de kaart, die bezoekers kunnen bekijken.
De naast het Buikslotermeerplein gelegen nieuwbouwwijk van architect Frans van Gool werd in 1968 opgeleverd en bestond destijds uit 1.100 woningen. De vijf verdiepingen hoge flats worden gekarakteriseerd door overgangsbruggen, die lijken op vliegtuigtunnels, en open galerijen. Het was in de beginjaren een trendy wijk waar jonge gezinnen, academici en kunstenaars kwamen wonen. Recent is het Plan van Gool gerenoveerd en het is de vraag hoe de wijk zich verder zal ontwikkelen. In ieder geval staat het op de lijst van Jonge monumenten van de gemeente Amsterdam.
Verder oostwaarts ligt de Waterlandpleinbuurt. Deze buurt werd ook ontwikkeld in de jaren ’60, maar wordt op dit moment grondig vernieuwd. De nieuwbouwflats van woningcoöperatie Ymere rondom het Waterlandplein zijn al klaar. Ze tellen wel 13 verdiepingen en zijn te herkennen aan hun kleurverloop, van donkerrood naar oranje, geel en beige. In totaal zullen in deze wijk 5.300 woningen worden opgeleverd.
De vraag die we ons door deze route kunnen stellen, is wat de rol is van kunst in deze nieuwbouwwijken. Kunst kan functioneren als een toegangspoort tot een stadsdeel, of je nu gebruik maakt van het openbaar vervoer of met de auto reist. Soms hebben kunstwerken de taak om de menselijke schaal terug te brengen tussen de torenhoge flats, of bieden ze een plek voor ontmoeting. Dan verschijnt het weer in de vorm van straatbetegeling, die voorbijgangers bewust probeert te maken van de natuur in en rondom Amsterdam Noord.
Geschreven door: Sietske Roorda
Duur: 60 minuten
De 15 flats van Molenwijk torenen hoog uit boven de piepkleine huisjes van Tuindorp Oostzaan. Het verschil tussen het in de jaren ’20 ontwikkelde kneuterige tuindorp en de in de jaren ’60 gebouwde moderne flats kan haast niet groter. Ondanks het moderne karakter van de architectuur, verwijst het woningplan van architect K. Geerts voor Molenwijk toch op diverse manieren naar het landelijke Holland.
Ten eerste dankt de buurt haar naam aan de plaatsing van de flats. Als je van bovenaf kijkt, lijken de flats samen namelijk op de wieken van een molen. Daarnaast is elke flat vernoemd naar een type molen, zoals Bovenkruier, Grondzeiler en Tsjaker. Verder is Molenwijk omringd door een opgehoogde weg, wat benadrukt dat je in Polder Oostzaan bent, omringd door dijken. Dit geeft het gevoel dat je je middenin een kleine enclave bevindt, met zijn eigen basisschool, bibliotheek en winkelcentrum. Met een auto kun je Molenwijk niet inrijden, die moet je achterlaten bij de parkeergarages. Hierdoor kom je tussen de flatgebouwen alleen wandelaars en fietsers tegen. In deze oase van groen kun je de vogels ’s ochtends horen fluiten. De kunstwerken in Molenwijk die opgenomen zijn in deze kunstroute, kenmerken zich door de referenties naar de buurt waarin ze zich bevinden, of het nu gaat om molens, de wind, de vogels of de diversiteit aan bewoners.
Ook laten de kunstwerken in Molenwijk zich kenmerken door speelsheid, wat contrasteert met de strakke flatgebouwen van de oude nieuwbouwwijk. Het woningplan is gestoeld op dezelfde architectonische principes als de Bijlmermeer. De wijk wordt dan ook ‘de Bijlmer in het klein’ genoemd. De 1256 appartementen hebben een oppervlakte van gemiddeld 95 m2, waardoor ze erg in trek waren bij jonge gezinnen toen ze in 1968 werden opgeleverd. Er woonden ook veel intellectuelen, hierdoor stond er zelfs één flat in de volksmond bekend als ‘de onderwijzersflat’. De meeste kunstwerken die in Molenwijk te vinden zijn, stammen ook uit deze periode.
Later kreeg Molenwijk, terecht of niet, het imago van een verloederde buurt. Bewoners voelden zich onveilig, zoals blijkt uit de gemeentelijke veiligheidsindex van 2016, hoewel dit niet in de verhouding stond met de criminaliteit die er daadwerkelijk was. Inmiddels is het tij aan het keren en is de buurt opgeknapt, mede door meer recente kunstwerken die geplaatst zijn. Zo zijn overal in de buurt de kunstverkeersborden van Molenwijker Henk Veen te vinden. Daarnaast is er de muurschildering van het kunstenaarsduo Karski and Beyond in de parkeergarage van de flat Rosmolen. Tenslotte opende het tentoonstellingscentrum Framer Framed in 2018 Werkplaats Molenwijk. Deze plek functioneert als een residency voor kunstenaars, een tentoonstellingsruimte en een buurtcentrum. Het vormt tevens het startpunt van deze route, die leidt langs leeglopende ballonnen, geestige verkeersborden en een paar echte ‘woezels’.